1. آزمايش آنتي‌بادي بر عليه هپاتيت (Anti HCV) C نشان‌دهنده چيست؟

در صورتي كه فردي آلوده به ويروس هپاتيت C شده باشد، سيستم دفاعي بدن بر عليه اين ويروس تحريك شده و آنتي‌بادي بر عليه آن توليد مي‌كند. اين آنتي‌بادي خاصيت حفاظت بر عليه ويروس را در بدن ايجاد نمي‌كند.  

2. موارد مثبت كاذب در آزمايش Anti HCV (ELISA) چيست؟

نتيجه مثبت كاذب زماني است كه نتيجه ازمايش مثبت است ولي شخص واقعاً بيمار نيست كه در اين موارد بايستي آزمايش‌هاي تأييدي (Confirmartory Tests) جهت تشخيص قطعي بيماري انجام مي‌گردد، كه شامل موارد زير است:

• افرادي كه خطر پائين گرفتاري به ويروس هپاتيت C دارند، مانند اهداءكنندگان خون.
• نوزادان تا سن 18 ماهگي كه از مادران مبتلا به هپاتيت مزمن C متولد شده‌اند.  
• خطاهاي آزمايشگاهي شامل: انتقال نامناسب نمونه خوني، ذخيره‌سازي نامناسب، سرايت آلودگي از ساير نمونه‌ها به نمونه سالم خوني و خطاهاي تكنيكي.
• بيماري‌هاي سيستم ايمني كه موجب توليد آنتي‌بادي‌هايي مي‌گردد كه با آنتي‌بادي‌هايي كه برعليه هپاتيت C توليد مي‌شود، قابل اشتباه است.

3.  موارد منفي كاذب در آزمايش Anti HCV (ELISA) چيست؟

نتيجه منفي كاذب زماني است كه نتيجه آزمايش منفي است ولي شخص واقعاً بيمار است كه در اين موارد ايجاد مي‌شود:

•  در شروع بيماري عليرغم ورود ويروس به بدن، به دليل اينكه هنوز سيستم دفاعي بدن آنتي‌بادي برعليه ويروس توليد نكرده است، كه اين زمان از 45 تا 60 روز متغير است (Window Period).
•  توليد آنتي‌بادي به مقداري باشد كه توسط روش‌هاي آزمايشگاهي جاري قابل تشخيص نباشد. 
•  در مواردي كه سيستم دفاعي بدن ضعيف شده باشد، مانند: بيماران مبتلا به سرطان خون و يا كساني كه تحت پرتودرماني و شيمي‌درماني قرار مي‌گيرند.
•  بيماران همودياليزي
• خطاهاي آزمايشگاهي شامل: انتقال نامناسب نمونه، ذخيره‌سازي نامناسب، سرايت آلودگي از ساير نمونه‌ها به نمونه سالم و خطاهاي تكنيكي.

4. آزمايش RIBA (Recombinant Immunoblot Assay) چيست؟

جهت تأييد نتيجه مثبت Anti-HCV (ELISA) اين آزمايش صورت مي‌گيرد. در آزمايشات تأييدي (Confirmatory Test) قسمت‌هاي مختلف ساختمان ويروس از جمله Core, NS3, NS4, NS5, Envelope كنترل مي‌گردد و نتايج آن به صورت زير تفسير مي‌گردد:

• در صورتي كه هيچكدام از موارد فوق مثبت نگردد، نتيجه منفي گزارش مي‌شود. 
• در صورتي كه يكي از موارد فوق مثبت شود، نتيجه آن نامعلوم گزارش مي‌شود. 
• در صورتي كه 2 و يا بيشتر از قسمت‌هاي فوق مثبت شود، نتيجه مثبت گزارش مي‌شود. 

5. آزمايش HCV RNA (RT-PCR) چيست؟

جهت بررسي اينكه آيا ويروس در حال تكثير و ازدياد در بدن فرد است، بايد از آزمايش PCR استفاده شود. در صورتي كه نتيجه اين آزمايش مثبت گردد، نشان‌دهنده عفونت با ويروس هپاتيت C خواهد بود. منفي شدن آزمايش فوق نشان‌دهنده عدم عفونت با ويروس هپاتيت C نيست و ممكن است ويروس در خون فرد باشد ولي با استفاده از PCR تشخيص داده نشود.  

6. آزمايش ژنوتيپ هپاتيت C (HCV-Genotyping) چيست؟

تاكنون شش ژنوتيپ از ويروس هپاتيت C و تعداد بسياري ساب تايپ از آن گزارش شده است و تعيين آن از نظر طول مدت درمان، ميزان تجويز دارو، ميزان پاسخ به درمان و نياز به نمونه‌برداري (Biopsy) از كبد قبل از درمان بسيار حائز اهميت است، به طوري‌كه در نوع 1و4 آن مدت درمان 48 هفته همراه با نمونه‌برداري از كبد قبل از درمان و در نوع 2و3 آن مدت درمان 24 هفته بدون نياز به نمونه‌برداري از كبد قبل از درمان و با پاسخ‌دهي بهتر درماني است.  

7. آيا احتمال آلودگي با چند نوع ژنوتيپ هپاتيت مزمن C مي‌تواند در يك فرد وجود داشته باشد؟

تاكنون شش ژنوتيپ از ويروس هپاتيت C و تعداد بسياري ساب تايپ از آن گزارش شده است و تعيين آن از نظر طول مدت درمان، ميزان تجويز دارو، ميزان پاسخ به درمان و نياز به نمونه‌برداري (Biopsy) از كبد قبل از درمان بسيار حائز اهميت است، به طوري‌كه در نوع 1و4 آن مدت درمان 48 هفته همراه با نمونه‌برداري از كبد قبل از درمان و در نوع 2و3 آن مدت درمان 24 هفته بدون نياز به نمونه‌برداري از كبد قبل از درمان و با پاسخ‌دهي بهتر درماني است.

8.  چه آزمايشاتي جهت تشخيص هپاتيت ويروسي C مورد استفاده قرار مي‌گيرد؟

برخلاف هپاتيت B، تست‌هاي متداول جهت تشخيص آنتي‌ژن‌هاي هپاتيت C هنوز در دسترس نيست. بنابراين تشخيص براساس شناسايي آنتي‌بادي‌هاي هپاتيت C براساس ايمونواسي و يا RIBA و اندازه‌گيري كيفي و كمي HCV RNA براساس RT-PCR است. آزمايشات سرولوژيك مرسوم نمي‌تواند فرم حاد عفونت را از فرم مزمن افتراق دهد. به خصوص آن كه بيشتر اضافه شدن هپاتيت حاد C در زمينه هپاتيت مزمن (acute on chronic) شايع‌تر از عفونت حاد اوليه است.  

9. اساس و پايه تشخيص و غربالگري عفونت هپاتيت C كدام آزمايش است؟

اندازه‌گيري آنتي‌بادي‌هاي ضد هپاتيت (Anti – HCV) C اساس تشخيص هپاتيت C است كه به روش آنزيم‌ايمونواسي و يا تست تكميلي RIBA صورت مي‌پذيرد.  

10. اندازه‌گيري ميزان كيفي و كمي ويروس در بدن (HCV RNA) در هپاتيت C چه ارزشي دارد؟

به علت عدم وجود آزمايشات سرولوژيك براي شناسايي آنتي‌ژن‌هاي هپاتيت C در بدن بيمار، بهترين آزمايشات برگزيده عبارتند از HCV RNA كيفي كه مؤيد وجود عفونت بالقوه و HCV RNA كمي كه مؤيد ميزان ويروس در بدن است.  

11.  جهت تشخيص ويروس هپاتيت C در بدن بين دو روش اندازه‌گيري كيفي و كمي HCV RNA (PCR) كدام روش حساس‌تري است؟

روش كيفي PCR از حساسيت بيشتري برخوردار است. به طوري‌كه مقادير
 100 copies/ml ويروس قابل تشخيص است. مثبت بودن HCV RNA به روش كيفي دليل وجود ويروس در سرم است و اندازه‌گيري ميزان HCV RNA كمي نشان‌دهنده تعداد ويروس در سرم است كه مقادير كمتر از 1000copies/ml  را ممكن است اندازه‌گيري ننمايد.  

12. علائم آزمايشگاهي هپاتيت حاد C كدامند؟

پيدايش HCV RNA به عنوان نمادي از ويروس در خون و يا كبد بيمار مبتلا كه توسط روش PCR تشخيص داده مي‌شود در خلال چندين روز تا 8 هفته بعد از ورود ويروس به بدن مشخص مي‌شود. آنتي‌بادي‌هاي (HCV Ab) HCV براي اولين بار در حوالي 8 هفته از ورود ويروس به بدن مشخص مي‌گردد. بالا رفتن آنزيم‌هاي كبدي (AST, ALT) بعد از 6 تا 12 هفته (محدوده 1 تا 26 هفته) از ورود ويروس به بدن قابل تشخيص است. ميزان بالا رفتن آنزيم‌هاي كبدي مي‌توان بين 10 تا 30 برابر نرمال باشد (به طور تي‌پيك حدود 800 U/L).  

13. علائم آزمايشگاهي هپاتيت مزمن C كدامند؟

در 80 تا 100 درصد بيماران مبتلا به هپاتيت حاد، HCV RNA بيش از 6 ماه در خون مثبت باقي مي‌ماند (هپاتيت مزمن C) در بيشتر اين بيماران آنزيم‌هاي كبدي (AST, ALT) فقط مختصراً بالا است. در يك سوم بيماران آنزيم‌هاي كبد نرمال است و در 25 درصد بيماران ميزان Alt بيش از دو برابر نرمال است (معمولاً كمتر از 5 برابر نرمال). افزايش حدود 10 برابر نرمال به ندرت اتفاق مي‌افتد.  

14. در موقع شك به هپاتيت حاد C چه آزمايشاتي جهت تشخيص ضروري است؟

در موقع شك به هپاتيت حاد C هم آنتي‌بادي‌هاي ضد ويروس (Anti-HCV) و هم ميزان ويروس بدن (HCV RNA) بايد آزمايش گردند. براي اندازه‌گيري كيفي HCV RNA بايد از فن‌آوري‌هايي استفاده گردد تا مقادير 50 IU/ml  و يا كمتر را بتواند مشخص كند مانند فن‌آوري real-time PCR. قابل ذكر است مقدار HCV RNA در خلال هپاتيت حاد C ممكن است متغير باشد بنابراين در افراد مشكوك به هپاتيت حاد C در صورت منفي بودن PCR مرحله اوليه، چند هفته بعد بهتر است مجدد HCV RNA (RCR) تكرار گردد.

در صورت مشخص شدن HCV RNA در غياب ديگر علائم سرولوژي ويروس هپاتيت C، تشخيص هپاتيت حاد C بسيار مشكل است. هنگامي كه در يك بيمار هم آنتي‌بادي‌هاي Anti-HCV و هم HCV RNA مثبت باشد بسيار مشكل است كه بين هپاتيت حاد و يا اضافه شدن هپاتيت حاد C به يك هپاتيت مزمن C (acute on chronic) افتراق قائل شد. 

15. آيا مشخص كردن آنتي‌بادي (Anti HCV IgM) IgM مي‌تواند در افتراق هپاتيت حاد C از نوع مزمن آن كمك‌كننده باشد؟

وجود آنتي‌بادي IgM HCV جهت افتراق هپاتيت حاد و مزمن C از همديگر كافي نيست. زيرا اين آنتي‌بادي به طور شايع در هر دو نوع حاد و مزمن مي‌تواند ديده شود.  

16. آيا ارتباطي بين ميزان آنزيم‌هاي كبدي (Ast, Alt) و ميزان آسيب كبدي وجود دارد؟

ارتباط ضعيفي بين ميزان آنزيم‌هاي كبدي و آسيب‌شناسي كبد وجود دارد. به طوري كه در اكثريت بيماراني كه ALT نرمال دارند بافت‌شناسي كبد نشان‌دهنده شواهد يك التهاب مزمن است البته ميزان آسيب كبدي در اين بيماران خفيف است. بدين‌ترتيب نرمال شدن آنزيم‌ها حتي بعد از درمان با اينترفرون نمي‌تواند دليلي بر بهبودي نسج كبد باشد.  

 

17. در موقع شك به هپاتيت مزمن C چه آزمايشاتي جهت تشخيص ضروري است؟

هر بيماري كه با علائم باليني و آزمايشگاهي بيماري كبدي مراجعه نمايد بايد از نظر هپاتيت مزمن C بررسي گردد. در موقع شك به هپاتيت مزمن C بايستي آنتي‌بادي‌هاي (HCV Ab) HCV به روش اليزا (با حساسيت بيش از 99 درصد) آزمايش گردد. وقتي آنتي‌بادي‌هاي Anti HCV مشخص شد. بايستي HCV RNA چك گردد تا بين هپاتيت مزمن C و عفونت هپاتيت C بهبود يافته افتراق داده شود.  

 

18. در چه مواردي انجام آزمايش HCV RNA (PCR) جهت تشخيص هپاتيت C الزامي است؟

در حالاتي كه آنتي‌بادي‌هاي Anti-HCV قابل شناسايي نباشد مانند بيماران دچار نقص ايمني، نوزادان و در خلال حاملگي.  

 

19. در صورت آلوده شدن با يك منبع شناخته شده هپاتيت C (مانند فرو رفتن سوزن آلوده به بدن) چه آزمايشاتي را در چه زماني بايد انجام دهيد؟

• HCV RNA (PCR) بلافاصله و سپس در هفته 4 تا 12
• HCV Ab (ELISA) بلافاصله و سپس در هفته 12
• آنزيم‌هاي كبدي (AST, ALT) بلافاصله و سپس در هفته 4و12 كه معمولاً قبل از مثبت شدن HCV Ab افزايش مي‌يابد.

20. روش غربالگري عفونت هپاتيت مزمن C در سرم چگونه است؟ (جدول 2)

 

21. فردي كه در معرض عفونت هپاتيت C قرار مي‌گيرد چگونه مديريت مي‌گردد؟

•  ارسال آزمايشات اوليه Anti-HCV، HCV RNA و ALT
•  اندازه‌گيري HCV RNA بين 4 تا 6 هفته بعد از وقوع حادثه
•  انداره‌گيري HCV RNA، Anti HCV و ALT بين 4 تا 6 ماه بعد از وقوع حادثه

22. در بيماران مبتلا به هپاتيت مزمن C با آنزيم‌هاي طبيعي كبدي نكات كليدي تشخيصي كدامند؟

•  وجود HCV RNA در سرم بيماران
•  سطح آنزيم ALT به طور مداوم در محدوده طبيعي است كه مي‌تواند مستقل از سطح HCV RNA وجود داشته باشد.
•  بيشتر بيماران زن هستند.
•  سير بيماري خفيف‌تر و سطح ويروس آنها (HCV RNA) پايين‌تر و پيش‌آگهي نسبتاً بهتري دارند.
•  بيماران معمولاً علامت باليني ندارند.
•  ابتلاي اين بيماران به هپاتيت مزمن C به طور اتفاقي كشف مي‌شود. به طور مثال بعد از اهداي خون (مثبت بودن Anti HCV)
•  در 40 درصد بيماران داراي آنتي‌بادي‌هاي Anti HCV يافت مي‌شود.
•  نارسايي شديد كبدي شايع نيست اما مي‌تواند وجود داشته باشد.
•  سيروز كبدي حتي در بيماران بي‌علامت مي‌تواند وجود داشته باشند.
•  نمونه‌برداري (Biopsy) از كبد اين بيماران در بيشتر موارد غيرطبيعي است. هرچند تغييرات معمولاً خفيف است، كه بستگي به ميزان HCV RNA در سرم فرد مبتلا دارد.
•  ميزان پاسخ به درمان با پگ اينترفرون و ريباورين در اينها مانند بيماراني است كه آنزيم‌هاي كبدي (ALT) بالا دارند. بنابراين معيارهاي درماني در بيماران مبتلا به هپاتيت مزمن C با آنزيم‌هاي طبيعي كبدي مشابه معيارهاي درماني بيماراني است كه آنزيم‌هاي كبدي بالايي دارند.
•  بيماران مبتلا به هپاتيت مزمن C كه آنزيم‌هاي كبدي نرمال دارند بايد به دقت پيگيري شوند. در بيشتر اين بيماران ويروس به طور مداوم در خون آنها وجود دارد كه مي‌تواند باعث انتقال عفونت به ديگران شود.
•  اين بيماران نبايد اهداي خون، پيوند بافت و يا تلقيح مني انجام دهند.

 اين بيماران بايد از مصرف الكل پرهيز نمايند، زيرا الكل باعث افزايش تكثير ويروسي HCV RNA و افزايش آسيب كبدي آنها مي‌شود.